Beschuit met muisjes en andere gebruiken rondom geboorte

Spreekwoorden als ‘de plaats waar mijn bakermat gestaan heeft’ of ‘te heet gebakerd zijn’ hebben te maken met geboortegebruiken. De geboorte van een kindje is tegenwoordig een heugelijke gebeurtenis. Maar dat is niet altijd zo geweest. Nog in de negentiende eeuw stierven veel vrouwen in het kraambed en haalden veel baby’s hun eerste verjaardag niet. Veel gebruiken die wij nu nog kennen komen daarom ook voort uit de angst om kraamvrouw en kind te verliezen. Bijvoorbeeld waarom wij zeggen dat ‘een vrouw in gezegende omstandigheden is’ en waarom een wiegje een hemeltje heeft.

Toch heeft Nederland een traditie van zeer kundige vroedvrouwen en vroedmeesters. De naam zegt het al: ‘vroede’ betekent ‘wijs’. De Leidse arts Hendrik van Deventer was internationaal bekend om zijn boeken over verloskunde. Ook de bakers, de latere kraamverzorgsters, die vroeger tien dagen voor het kraamgezin zorgden, waren belangrijk voor een goede gezondheidszorg. In het begin van de twintigste eeuw heeft Alette Jacobs baanbrekend werk verricht voor moeder en kind. Vrouwen leerden dat een baby rust, reinheid en regelmaat nodig had en er werden consultatiebureaus opgericht.

De geboorte van een baby was een gebeurtenis waar de hele gemeenschap mee meeleefde. Zo gauw bekend was dat er een kindje geboren was, bracht iedereen iets lekkers naar het kraamgezin: een pannetje bouillon bijvoorbeeld of een stukje rood vlees. Na de doop kwam iedereen naar de baby kijken. Kinderen werden getrakteerd op versuikerde anijszaadjes en de volwassenen kregen een glaasje kraamanijs. Nu is het gewoonte, ook bij gezinnen van zogenoemde ‘nieuwe’ Nederlanders om een beschuit met muisjes te serveren. Zo wordt het pasgeboren kindje opgenomen in de gemeenschap.

Ineke Strouken was 32 jaar directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, later Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Via boeken, artikelen en radio-uitzendingen vertelt ze over de (historische) achtergronden van tradities. Van haar hand zijn Beschuit met muisjes en andere geboortegebruiken(1991) en Kraamkamer en Kandeel, speciaal nummer van het Alledaags Leven (2009). Strouken is bestuurslid van Brabants Heem en is portefeuillehouder immaterieel erfgoed en erfgoedtoerisme. Meer informatie: www.inekestrouken.nl.

U kunt mij bereiken via info@inekestrouken.nl