De bloedwreker is achter u

Aanslagen door radicale wederdopers en vervolging van doopsgezinden in zestiende-eeuws ’s-Hertogenbosch 

 ‘De heiligen worden gered. Voor de ongelovigen is er geen ontkomen. Haast u om uw levenswil…De bloedwreker is achter u’. Deze onheilspellende woorden werden in de historische roman van G.C. Hoogerwerff in de mond gelegd van Jan van Batenburg (1495-1538), een berooide edelman die in de jaren 30 van de zestiende eeuw aan het hoofd stond van een groep radicale wederdopers. Voor de eerste  generatie wederdopers (1530-1536) was alles geoorloofd om de wereld te zuiveren van ongelovigen en de komst van het Nieuwe Jeruzalem uit het Bijbelboek Openbaringen een handje te helpen.

Deze vertegenwoordigers van de ‘radicale vleugel van de Reformatie’ luisterden niet naar de wereldlijke en geestelijke overheden. Wat dit betekende werd duidelijk toen wederdopers in 1534 de macht grepen in Münster. Hier moest het Nieuwe Jeruzalem tot stand komen. De Münsterse wederdopers stonden onder leiding van de Leidse Jan Beukelsz. Al snel liet ‘Koning Jan’ boodschappers uitgaan: geloofsgenoten in de Nederlanden moesten naar Münster komen om hulp te bieden tegen de bisschoppelijke troepen die de stad belegerden. Tegelijk moesten zij in de Nederlanden nieuwe aanslagen plegen. Een grote aanslag van wederdopers vond plaats op 10 mei 1535 in Amsterdam. Leentgen Hendricx dochter uit ’s-Hertogenbosch was hierbij betrokken en werd eind mei 1535 in een zak genaaid en levend verdronken in het IJ.

Nadat deze aanslagen in bloed waren gesmoord transformeerde de beweging naar de ‘stille doopsgezinden’ onder leiding van Menno Simonsz. De aanslagen werden echter niet vergeten en de overheden bleven de doopsgezinden fel vervolgen. In 1539 werden vijf doperse mannen en drie vrouwen in ’s-Hertogenbosch op de brandstapel ter dood gebracht. Een non velde een onbarmhartig oordeel over deze lieden in een kroniek: ‘Het waren allen vreemdelingen in de stad, pas gearriveerd om hun pestziekte uit te zaaien. Domme, ongeletterde mensen.’ Wie waren de dopers die in zestiende-eeuws ’s-Hertogenbosch een ondergrondse gemeente handhaafden? Wat geloofden zij precies? Tijdens de lezing wordt uitgebreid stilgestaan bij deze vragen.

Sander Wassing

Geboortedatum: 19 januari 1987

Telefoonnummer: 06-54944728

E-mail: sanderr_wassing@hotmail.com

Sander Wassing behaalde in 2013 zijn master Europese Geschiedenis (1000-1800) aan de Universiteit van Leiden. Naast zijn werk als informatiespecialist is hij zelfstandig historicus voor kerken, erfgoedinstanties, historische verenigingen en scholen, houdt hij lezingen en excursies, schrijft artikelen en doet archiefonderzoek.