Een vrij onbekend archiefbestand uit de Meierij
Aangezien binnen de 123 Brabantse heemkundekringen veel ijverige onderzoekers geboeid worden door het bestuderen van de lokale historie is het misschien de moeite waard eens kennis te nemen van een in mijn ogen fascinerend archiefbestand, bekend onder de naam ‘Kwartiersvergaderingen van Stad en Meierij’.
Het is vrij onbekend en wordt zelden geraadpleegd, te meer omdat er geen deugdelijk persoons-, plaatsnamen- en zakenregister op bestond. Dat is inmiddels dus wel het geval en het bestand is digitaal raadpleegbaar. Dit archief berust op het BHIC [toegang 10] en beslaat 16 delen, die in de afgelopen jaren door mij zijn bestudeerd en geanalyseerd en in ‘telegramstijl’ opgenomen op mijn website www.henkbeijersarchiefcollectie.nl.
door HENK BEIJERS (coördinator van de historische werkgroep van HKK Schijndel)
Het is bekend dat al in de zeventiende eeuw de afgevaardigden van de vier Meierijse kwartieren gezamenlijk bijeenkwamen om algemene zaken te bespreken die de hele Meierij betroffen. Vergaderde men aanvankelijk in bepaalde herbergen, later werd de plaats van samenkomst de plattelandskamer in het stadhuis van ’s-Hertogenbosch. Binnen de muren van die kamer is, onder voorzitterschap van de hoogschout van ’s-Hertogenbosch of diens stadhouder, heel wat besproken dat men zou kunnen vangen in diverse thema’s.
Ter illustratie heb ik destijds als afsluiting van de bewerking van die serie archiefdocumenten en de inmiddels opgetekende regesten of samenvattingen, één thema nader uitgewerkt nl. de spectaculaire onthullingen die met de religie te maken hebben. Ze geven een goede indruk van wat er binnen de Meierij zoal speelde. Het zijn meer de concrete belevenissen van de man en de vrouw in de straat om het wat populair uit te drukken. Een ander thema had kunnen zijn criminele zaken, bestuursproblemen, een tuchthuis voor de Meierij, oorlogsperikelen, belastingen, plunderingen, brandschattingen, berovingen, resoluties van zowel de Staten Generaal als de Raad van State, rekesten vanuit de Meierijse steden en dorpen over allerlei kwesties, geestelijke goederen van kapittels en kloosters en deze lijst is nog met tientallen rubrieken uit te breiden. Het feitenmateriaal is in drie grote gebieden verdeeld nl. eerst de Meierij in het algemeen, vervolgens de stad ’s-Hertogenbosch en dan volgen de steden en dorpen in de kwartieren Peelland, Kempenland, Oisterwijk en Maasland.
Eén thema nader uitgewerkt
In het bewuste tekstbestand getiteld ‘Onthullingen vanuit de plattelandskamer’ is een thematische verhalenbundel geschetst [127 pagina’s groot] die een beeld geeft van de acties, bedreigingen, verstoringen van predicaties en godsdienstige vieringen, vervallen en op te bouwen schuurkerken of kerkenhuizen c.q. kerkschuren, discussies en aantijgingen van de hervormden versus de roomsen, ontvoeringen met de intentie iemand te bekeren, arrestaties van priesters etc. Sinds de Vrede van Munster in 1648 is vanuit de Staten Generaal in generaliteitsland Staats-Brabant de politieke en godsdienstige reformatie voluit ingezet en kwamen steeds meer hervormden vanuit de noordelijke Nederlanden naar het zuiden afzakken en bezetten hier de meest belangrijke veelal leidinggevende posten in steden en dorpen zoals schout, stadhouder, drossaard, chirurgijn, secretaris, schepenen, schoolmeesters en meer van dergelijke belangrijke functies binnen de toenmalige samenleving. Tot aan de Napoleontische periode zouden ze, duidelijk in de minderheid zijnde, op gespannen voet leven met de ingezetenen in het uitgesproken katholieke zuiden. Om enig inzicht te krijgen in die gespannen situatie over en weer, zijn deze onthullingen bijzonder illustratief. Dat was ook de reden om deze kwartiersvergaderingen eens extra onder de loep te nemen en deze conflictueuze omstandigheden nader te analyseren. Nadeel is dat het slechts één archiefbron betreft, want er zijn natuurlijk ook andere archieven denkbaar, o.a. de vele resoluties van de Staten Generaal en Raad van State [zie mijn website], archieven van de classis etc., waar dit soort informatie is terug te vinden, wat mogelijk nog interessante aanvullingen zou kunnen opleveren.
Voor heemkundigen die geïnteresseerd zijn in de historie van hun eigen plaats is het vast en zeker een aanrader om dit archief eens te raadplegen hetzij via de digitale versie of naar ’s-Hertogenbosch af te reizen om op het BHIC de originele documenten te bekijken.
