Erfgoedcolleges 2022: WO II in Noord-Brabant

In het najaar organiseert Erfgoed Brabant vier erfgoedcolleges met als rode draad de Tweede Wereldoorlog in Noord-Brabant. Met deze reeks colleges sluiten we aan bij het programma Brabant Remembers waarin persoonlijke verhalen over de Tweede Wereldoorlog in Brabant worden verteld.  De erfgoedcolleges worden gemodereerd door Liesbeth Hoeven. Liesbeth is gepromoveerd op de verhaal- en herinneringscultuur na de Tweede Wereldoorlog. Als zelfstandig ondernemer adviseert zij organisaties op het gebied van cultuur en erfgoed.

De colleges zijn op de volgence dagen: 22 september, 29 september, 6 oktober en 20 oktober

Locatie 22 september: Willem Twee Poppodium, Boschdijkstraat 100, Den Bosch

Locatie 29 september, 6 oktober en 20 oktober: Willem Twee Toonzaal, Prins Bernhardstraat 4, Den Bosch

Tijdstip: 15.00-17.00 uur; inloop vanaf 14.30 uur

Kosten: €15,- per college; €45,- voor de hele reeks

Aanmelden: via info@erfgoedbrabant.nl o.v.v. titel college en adresgegevens.

Thema’s:

22 september: Vergeten bevrijders

Verschillende Native American soldaten hebben gestreden voor de Brabantse bevrijding gedurende de Tweede Wereldoorlog. Dit was speciaal gezien hun socio-economische status in de Verenigde Staten. Marissa Aarts gaat in op welke Native American soldaten in Noord-Brabant zijn geweest, wat hun verhaal was en waarom het belangrijk is hen te herinneren. Ook waren er meer dan 15.000 Afro-Amerikaanse soldaten voor kortere of langere tijd in Nederland gestationeerd, in het bijzonder in Zuid-Limburg. Niet enkel leveren ze daarmee een belangrijke bijdrage aan de bevrijding, hun aanwezigheid zal de levens van sommige Nederlands voorgoed veranderen. Desondanks is hun rol in de geschiedenisboeken lang onderbelicht gebleven. Sebastiaan Vonk en Jasmijn Janssen vertellen over het project Black Liberators in The Netherlands, dat werkt aan een meer inclusieve geschiedschrijving over deze mondiale oorlog.

Marissa Aarts studeerde Amerikanistiek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Tijdens haar master deed ze onderzoek naar de rol van Native American soldaten in de bevrijding van Gelderland en Noord-Brabant. Tevens volgde ze een premaster Geschiedenis.

Sebastiaan Vonk studeerde af in Amerikanistiek. Hij specialiseerde zich daarin onder meer in hoe oorlogen herdacht en herinnerd worden. Als voorzitter van de Fields of Honor Foundation zet hij zich in de praktijk met vele vrijwilligers al jaren in voor het levend houden van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Sinds 2017 werkt hij ook als freelancer aan publieksgeschiedenisprojecten met pop.history. en is hij sinds 2020 tevens in dienst bij de Oorlogsgravenstichting.

Jasmijn Janssen schreef haar scriptie voor de bachelor Amerikanistiek over Nederlandse zwarte Bevrijdingskinderen. En start als stagiaire bij Erfgoed Brabant waar ze onderzoek gaat doen naar de rol van zwarte en inheemse Amerikaanse soldaten bij de bevrijding van Noord-Brabant.

 29 september: Vervolging

Voor de Tweede Wereldoorlog woonden ongeveer 4500 Roma en Sinti in Nederland. Net als de Joden werden zij door de nazi’s vervolgd. Lalla Weiss vertelt over de vervolging van Sinti en Roma in Nederland en hun vergeten oorlogsverleden. Haar verhaal wordt muzikaal omlijst door accordeonist Roger Moreno.

Lalla Weiss kreeg landelijke bekendheid als activist die aandacht vroeg voor de vervolging van Sinti en Roma in de oorlog, en is nog altijd actief in de Sinti-gemeenschap.

Sinti-componist en muzikant Roger Moreno Rathgeb voltooide in 2008 de compositie Requiem voor Auschwitz, waar hij tien jaar aan werkte.
Frank van Doorn is historicus bij Erfgoed Brabant. Voor zijn promotie aan Tilburg University onderzoekt hij de Jodenvervolging in Noord-Brabant tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij richt zich daarbij op de vraag in hoeverre sociale integratie van invloed was op de kans om de Holocaust te overleven.

6 oktober: Criminaliteit

Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam het aantal fietsendiefstallen schrikbarend toe. Omdat de Duitse autoriteiten hierin amper geïnteresseerd waren, kwamen gesnapte fietsendieven massaal voor Nederlandse rechters. In dit college vertelt Jan Julia Zurné over de achtergrond van deze ‘fietsendiefstalepidemie’ en gaat ze in op de vraag hoe de Nederlandse justitie in Oost-Brabant hierop reageerde.

Abortus is heel lang een strafbaar feit geweest en dat zien we nog altijd terug in ons taalgebruik. Een operatie die voer je uit of onderga je, maar een abortus pleeg je. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog is abortus illegaal en zijn vrouwen aangewezen op zichzelf en de hulp van illegale aborteurs. Sterre Schlink belicht de verschillende Brabantse abortusnetwerken en praktijken in de jaren veertig.

Dr. Jan Julia Zurné is universitair docent Politieke Geschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze doet onderzoek naar bezettingen tijdens de Tweede Wereldoorlog, criminaliteit en justitie. In samenwerking met het Brabants Historisch Informatiecentrum en Noord-Hollands Archief werkt ze aan het onderzoeksproject Criminaliteit in oorlogstijd, dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het project is te volgen via www.oorlogsboeven.nl.

Sterre Schlink, historicus, schreef haar masterscriptie over abortus in het midden van de twintigste eeuw in Brabant en werkt voor Regionaal Archief Tilburg.

20 oktober: Accommodatie en bestraffing
Economische collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog in enkele belangrijke Noord-Brabantse nijverheidssectoren

Economische collaboratie is een onderwerp dat in de Nederlandse, maar zeker in de Noord-Brabantse geschiedschrijving tot dusverre betrekkelijk weinig aandacht heeft gekregen. Daarnaast heeft er de laatste jaren een verschuiving plaatsgevonden in het denken over collaboratie waardoor er in het zwartwit-denken in goed en fout de nodige grijstinten zijn aangebracht.

Henk van Mierlo RA promoveerde op het proefschrift ‘Tabakswerkers, landbouwers en patroons’ waarin hij de effecten van de industrialisatie op een agrarisch-ambachtelijke gemeenschap onderzocht en beschreef. Als gevolg van zijn dissertatie raakte hij gefascineerd door de sigarenindustrie. Reden dat hij momenteel werkt aan een onderzoek naar de geschiedenis van deze nijverheidssector in Nederland en Noord-Brabant. Onderdeel daarvan is een studie naar de economische collaboratie van en in de Nederlandse sigarenindustrie als onderdeel van een gezamenlijk onderzoeksproject over dit onderwerp. Aangezien in 1939 meer dan de helft van de sigarenproductie in Noord-Brabant plaatsvond, heeft het begrip economische collaboratie in die bedrijfstak dan ook een sterke Brabantse connotatie.

Dr. Frans Voermans studeerde geschiedenis in Tilburg en Utrecht met als afstudeerrichting economische en sociale geschiedenis. Hij promoveerde op een onderzoek over kartelvorming in de Nederlandse strohulzenindustrie. Hij publiceerde onder meer over kartelvorming in de Oirschotse stoelen- en meubelindustrie. Voorts werkt hij samen met enkele historici, waaronder dr. Henk van Mierlo, aan het project Economische collaboratie in Noord-Brabant tijdens de Tweede Wereldoorlog.

foto boven: Koepelgevangenis Breda, Nassausingel 26, gevangenis en woonhuizen gebouwd in 1885-1886, architect J.F. Metzelaar, (foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC)