Heemkundekringen en archeologie

In Brabant waren heemkundekringen in het verleden zeer actief en belangrijk voor archeologie. In het huidige bestel, nu archeologisch onderzoek voor een groot deel door archeologische bedrijven en beroepsarcheologen wordt gedaan, is de betrokkenheid bij heemkundekringen duidelijk verminderd.
Dat is jammer, want er is lokaal voor amateurarcheologen en andere vrijwilligers nog steeds veel te doen. Er is voor behoud en bescherming van het archeologisch erfgoed nog veel behoefte aan lokale betrokken en deskundige archeologievrijwilligers.
 
Enkele voorbeelden:
 
Contacten met en ondersteuning van gemeenten
De verantwoordelijkheid voor archeologie ligt nu voor het grootste deel bij gemeenten. Via bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen bepalen zij wat beschermd wordt, waar bij grondverstoring eerst archeologisch onderzoek moet plaatsvinden en hoe dat moet gebeuren. Inbreng en betrokkenheid daarbij van lokale deskundigen zorgt voor een beter beleid. Door overleg in de planfase en waar nodig reageren via zienswijzen, bezwaar en beroep.
 
Educatie en publieksbereik
Archeologische vondsten zijn in veel gevallen weinig aansprekend voor het publiek. Het verhaal van die vondsten moet worden verteld en wie kunnen dat beter dan lokale deskundigen. Zij zijn de ambassadeurs voor de archeologie. Door educatie, bijvoorbeeld op basisscholen, bereikt de heemkundekring of historische vereniging bovendien een jong publiek en daarmee toekomstige aanwas.
 
Zelf onderzoek blijven doen
Voor amateurarcheologen en vrijwilligers blijft er ook nu nog veel zinvol veldonderzoek te doen. Zoals:
a. veldverkenning (systematische zoeken op akkers, al dan niet met metaaldetectie), informatie uit veldverkenning verfijnt archeologische waardenkaarten
b. waarnemen (meekijken naar archeologische sporen bij graafwerkzaamheden zonder verplichting tot archeologisch onderzoek), waarnemingen zijn een toets op het gemeentelijk archeologiebeleid en besluiten
c. zelfstandig opgraven in gebieden zonder opgravingsplicht of na vooronderzoek vrijgegeven gebieden. Dit is mogelijk voor vrijwilligersorganisaties, met toestemming van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Dit soort opgravingen kunnen voor de lokale geschiedenis interessante nieuwe informatie opleveren
d. meewerken met opgravingsbedrijven. De vrijwilligers zijn er dan voor de extra’s: werkzaamheden die niet zijn ingepland en begroot, omdat ze te arbeidsintensief zijn voor de te verwachte meeropbrengst aan kennis. Ze kunnen toch veel extra kennis opleveren.
 
Verder onderzoek en presenteren eigen collecties
Bij veel heemkundekringen liggen oude archeologische collecties. Dat bleek ook uit een door Erfgoed Brabant uitgevoerde inventarisatie. Laat die collectie niet verstoffen, doe er iets mee!
Is de collectie beschreven en in ARCHIS gemeld (het landelijke archeologisch informatiesysteem)? Zo niet, ga dat alsnog doen. Vraag daarbij zo nodig hulp, bijvoorbeeld van de AWN
Ga na hoe en waar de eigen collectie gepresenteerd kan worden. Meestal is het verhaal van de vondst meer aanspreekbaar dan de vondst zelf, richt daar de presentatie op.
Brabants Heem en AWV Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie kunnen heemkundekringen adviseren en ondersteunen bij al deze activiteiten. Neem daarvoor contact op met Otte Strouken van Brabants Heem via e-mail ottestrouken@brabantsheem.nl. Of AWN AVKP awnafdeling23@gmail.com.