Helmond e.o.: routes, netwerken en verbindingen

Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen staan centraal bij de drie projecten die heemkundekringen en andere organisaties op 14 en 15 september organiseren in de regio Helmond. Gemert/Bakel, Beek en Donk en Aarle-Rixtel.

Heemkundekring Helmont (Helmond),  HKK  Barthold van Heessel uit Aarle Rixtel, De Lange Vonder uit Beek en Donk, HKK ’t Hof van Liessent, HKK Bakel en Milheeze hebben voor dit project samengewerkt met Molenstichting Gemert Bakel, Molen de Laurentia in Milheeze en molen de Volksvriend in  Gemert, Museum ’t Zusterke (Bospark Bakel),Boerenbondsmuseum Route beheerder, Visit Brabant, land van de Peel en VVV Heerlijck Vrij Gemert-Bakel. Ook particulieren en vrijwilligers doen mee met de projecten.

Van de Routes De Postroute 1852 en Aardbevingen in de Peel zal een flyer worden gemaakt voor distributie. De routes worden opgenomen door VVV Peelland en natuurlijk zal e.e.a. ruim onder de aandacht worden gebracht bij het grote publiek via de media. Na OMD 2024 worden de routes omgezet als een mooie fietstochten.

In basis hebben zijn er drie hoofdthema’s.

1. De Postroute 1852.

Al in 1808 had Helmond een postkantoor. Waar dat stond weten we (nog) niet exact. Zo`n postkantoor was toen niet meer dan een kamer in de woning van de directeur. In 1850, na invoering van de Postwet, kregen veel steden en dorpen een eigen vorm postale dienstverlening. De steden kregen een volledig Postkantoor, de dorpen een Hulppostkantoor met beperkte dienstverlening en de gehuchten kregen een Bestelhuis met en Brievengaarder.

Het postverkeer tussen Helmond en de omliggende dorpen vond plaats door “boden”, of wel postboden. Zij liepen dagelijks een vaste route tussen bijvoorbeeld Helmond en Gemert. Deze route uit ca.1850 hebben wij” vertaald” naar een knooppunten fietstocht die zoveel als mogelijk de bodeloop uit 1850 volgt. De exacte bodeloop hebben we rood ingekleurd .
De bode liep dezelfde route ook weer terug.

De Postroute 1852 wordt zo goed als mogelijk via de oude routes als fietsroute uitgezet. Waarbij voor de oude postkantoren aandacht wordt gevraagd, daarnaast vraagt de HKK Aarle-Rixtel aandacht voor de post in algemeenheid, HKK in Beek en donk is voornemens ook activiteiten te ontwikkelen.

2. Aardbevingen in de Peel.

Centraal in dit project staat de peelrandbreuk in Oost Brabant en met name in de dorpen Milheeze, Bakel, De Mortel Gemert en Handel.

De gemeente Gemert-Bakel ligt in een zone met breuken in de ondergrond. Oostelijk van de breuk ligt de Peelhorst, die omhoog gedrukt wordt en ten westen ligt de Roerdalslenk, die langzaam daalt. Duizenden jaren al bewegen de aardlagen ten opzichte van elkaar. Op de Haveltweg, de Scheiweg en de Lochterweg, maar ook op Esp en bij Milheeze is een duidelijke terreinhelling aanwezig. Het hoogteverschil tussen het laagste punt en het hoogste punt bij De Bult in Milheeze (30 m. boven NAP) is maar liefst 18 meter.

Ten westen van de breuklijn treffen we fijne zandgrond aan, door de wind afgezet. Op de Peelhorst grof zand, dat door de Maas daar terechtkwam. Het verschil in de grondsamenstelling vinden we terug in het landschap. Het grof zand op de Peelhorst is onvruchtbaar, omdat het bijna geen water vasthoudt. Alleen de leemlagen in de ondergrond zorgen er voor dat het regenwater niet kan wegzakken en daar ontstonden Peelvennen. De groene route. Dit gebied werd pas vanaf de 19de eeuw ontgonnen. De breuk zorgt indirect dus ook voor een breuk in het landschap.

Aan die kant van de breuk treffen we zandwinningen aan zoals de Rooye Plas, de Oude Zuth en de Bakelse Plassen.

Het fijne zand aan de westkant van de breuklijn kan veel makkelijker water vasthouden, waardoor er een natuurlijke vruchtbaarheid aanwezig is. Dit gebied is daarom al vele eeuwen bebouwd. Hier loopt de rode route in de buurt van de hoofdbreuk. Op basis van dit gegeven maken we een aantal zaken zichtbaar die direct verband houden met de Peelrandbreuk ten westen en ten oosten van de Peelrandbreuk.

In dit project  zien we terug komen: De Specht, Inspiratiepunt VVV Gemert-Bakel Steilrand, Milschot, Esperhoeve, Geneneind, Dorp Bakel Bospark Bakel en Museum .t Zusterke en de Laurentia molen in Milheeze.

De Stoomtram.

De stoomtram (replica) zal de route door Gemert lopen volgens. De stoomtram replica loopt volgens een vaste dienstregeling door Gemert met VVV gidsen die verhalen vertellen over de te bezichtigen monumenten (Latijnse school, voormalige postkantoren, Kasteel Gemert ,VVV inspiratiepunt en  Molen de Volksvriend. )

foto boven: De Peelrandbreuk (foto HKK Bakel en Milheeze)