Levensverhalen en struikelstenen

Voor de pauze: De twintigste eeuw als eeuw van het levensverhaal

Waarom verdienen herinneringen of brieven van gewone mensen het om in een boek te worden uitgegeven? Wat is het historische belang van de documentatie van het leven van gewone mensen in het recente verleden? Deze vragen staan centraal in deze lezing, waarin aan de hand van actuele, vooral Noord-Brabantse voorbeelden van de ontsluiting en publicatie van egodocumenten en interviews (mondelinge geschiedschrijving) wordt duidelijk gemaakt hoe levensverhalen kunnen fungeren als een prisma: het gewone leven wordt een microkosmos waarin de kleine én grote gebeurtenissen en veranderingsprocessen van de twintigste eeuw zichtbaar worden. De traditionele geschiedschrijving verschaft door de beschrijving van grote trends weliswaar inzicht in die veranderingprocessen, maar laat niet zien wat deze betekenden voor het dagelijks leven van mensen van vlees en bloed, hoe ze deze ervoeren en erop reageerden. In deze lezing wordt ingegaan op de factoren die aan de recente hausse in levensverhalen ten grondslag liggen, op de betekenis die egodocumenten en mondelinge geschiedschrijving kunnen hebben, maar ook op de valkuilen en problemen van deze bronnen voor de (familie)geschiedenis.

Na de pauze: Een plek geven aan herinnering, tijd en identiteit: een struikelsteen voor Bertram Polak

Op 29 april 2011 werd voor zijn ouderlijk huis in de Prof. Dondersstraat in Tilburg een zogenoemde struikelsteen gelegd voor Bertram Polak (1918-1942), één van de zes miljoen slachtoffers van de Holocaust. Hiermee kreeg hij een fysiek gedenkteken en zijn nabestaanden gaven zo letterlijk een plek aan hun herinneringen. Bovendien maant de struikelsteen, ondanks zijn nietige afmetingen, iedere passant tot bezinning. Het markeren van plekken en het stilstaan bij verloren levens en verstreken tijd biedt mensen van nu handvatten om hun eigen leven te verbinden met het leven van anderen, in verleden en heden. Het creëert mogelijkheden tot identificatie, tot invulling en aanvulling van de eigen, individuele en collectieve identiteit. In deze lezing zal ik het verhaal vertellen van Bertram Polak en de zoektocht die voorafging aan het leggen van de struikelsteen. Ik wil laten zien dat het documenteren en visualiseren van levensverhalen essentieel is om een bijdrage te kunnen leveren aan processen van identificatie en identiteitsvorming.

Benodigdheden: beamer en scherm

e-mail:a.j.a.bijsterveld@tilburguniversity.edu

Prof. Dondersstraat 77

5017 HJ Tilburg

tel. 013-5821905

Prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld (Waalre 1962) is historicus en studeerde middeleeuwse geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en de Universiteit van Amsterdam. In 1993 promoveerde hij aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij was werkzaam als onderzoeker en docent aan verscheidene universiteiten in binnen- en buitenland (Luik, Princeton, Leuven, Venetië) en in het voortgezet onderwijs. Sinds 1999 is hij bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University, waar hij zich bezighoudt met onderwijs, onderzoek en ondersteuning op het gebied van de lokale en regionale geschiedenis, cultureel erfgoed en identiteit. Daarnaast is hij sinds 2004 universitair hoofddocent bij het Departement Sociologie aan de TiU, in welk kader hij colleges sociaal-culturele en middeleeuwse geschiedenis verzorgt. Hij maakt deel uit van verschillende tijdschrift- en jaarboekredacties en heeft als bestuurslid van verscheidene organisaties een actief aandeel in de organisatie van studiedagen en symposia op het terrein van de regionale geschiedenis en volkscultuur. Als adviseur is hij betrokken bij de beleidsontwikkeling van cultuurhistorische organisaties en instellingen en van provincie en gemeenten.