Niets nieuws onder de zon
(Normen en waarden in de late middeleeuwen)
Aanvankelijk, in den beginne, zo in de tweede helft van de 14eeeuw (zo oud zijn de oudst bewaard gebleven protocollen in Oostbrabant), hadden de schepenen een drieledige functie:
stads- of dorpsbestuurders – rechters – notarissen
De boeken waarin zij al hun besluiten optekenden, noemen we protocollen, en deze protocollen bieden nu een fantastisch en breed uitzicht op hoe het ooit was…
Later in de tijd zijn er uitsplitsingen: er komt een aparte rol voor civiel- en crimineel recht, en het notariaat krijgt een steeds bredere aanvaarding en erkenning en neemt geleidelijk aan een deel van het administratieve werk der schepenbanken over. De schepenen zijn dan vooral de dorpsbestuurders.
Sinds de kerstvakantie van 1987 (ik kom uit het onderwijs, en daar rekent men in vakanties) ben ik bezig, elke dag een uur (en als ik niet kan de dag daarop twéé uur) met het maken van resumés en transcripties van eerst het Helmonds schepenprotocol (27.000 minuutakten), daarna het Gemerts schepenprotocol (ruim 30.000 minuutakten) en nu van het civiel- en crimineel archief van de gemeente Gemert-Bakel.
Ruim twintig jaar elke dag een uurtje terug in de tijd: de ware teletijdmachine! Immers, er ontstaat op den duur veel inzicht in hoe zo’n laat-middeleeuwse of 17e-of 18e-eeuwse samenleving in elkaar zat. Je leert zo’n stad, zo’n dorp, zeer grondig kennen! Je weet met wie de mensen ruzie hadden en waarover, of ze bemiddeld waren of juist hevig in de schulden zaten, de indeling van hun huis, de meubels, het kannetje op de schouw. Je kent de buren en de verhouding met die buren. Deelden zij bijvoorbeeld het secreet? Ik heb hun testamenten gelezen en weet wie ze aardig vonden. Ik heb ook vernomen van hun misdaden, hun rotstreken, maar ook van hun verzoeningen, vroomheid en devotie. Ik ken hun kinderen en soms ook hun onechte kinderen, hun beroepen, hun aanzien in de gemeenschap. Alle zorgen, verdriet, brand, een pestepidemie, een dreigende plundering door een bende losgeslagen soldaten, ik heb het met hen gedeeld!
Als je dat alles beschouwt en je vergelijkt het met de gemiddelde voorpagina van de ochtendkrant dan zie je: ondanks al die eeuwen is er niet zoveel nieuws onder de zon.
Tijdens deze lezing probeer ik bij de aanwezigen iets van het gevoel op te roepen dat ik al jaren heb: ik kan reizen door de tijd en kijk tijdens de reis met grote belangstelling om mij heen. Dat zullen de toehoorders ook zeker doen!
Informatie
Mijn naam is Simon van Wetten (1955), historicus, geschiedenisleraar, schoolleider, archiefmedewerker, gids. Ik woon in Gemert.
Voor het geven van een lezing vraag ik € 85.- en een reiskostenvergoeding volgens het vigerende tarief.
Apparatuur: beamer, laptop en projectiescherm.
De lezingen duren ongeveer twee uur.
U kunt contact met mij opnemen via:
e-mail: s.vanwetten@chello.nl
telefoon: 0492-364471 of 06-50606609
brief: Kruiseind 22, 5421 ND, Gemert
