Tradities, de nieuwe tak van erfgoed
Eieren kleuren met Pasen, kerstboom zetten met Kerstmis en de vrijmarkt op Koningsdag behoren sinds kort officieel tot ons erfgoed. Materieel erfgoed – monumenten, museumvoorwerpen en archiefstukken – worden al erg lang beschermd, omdat wij niet willen dat ze verloren gaan. Ze behoren immers tot onze geschiedenis. Tradities, de gewoonten en gebruiken die van generatie op generatie worden doorgegeven, werden tot voor kort niet gerekend tot ons erfgoed en werden ook niet beschermd. Daar is nu verandering ingekomen, omdat Nederland in 2012 een nieuw UNESCO verdrag ondertekende en daarmee de verplichting op zich nam om tradities te gaan beschermen. Vanaf die tijd spreekt men van immaterieel erfgoed.
In het eerste deel van mijn lezing vertel ik over het tot stand komen van het UNESCO verdrag. Waarom wilde men tradities gaan beschermen? En hoe doe je dat? Wat is het verschil met werelderfgoed? Het ambacht van molenaar heeft inmiddels internationaal erkenning gekregen en staat op de UNESCO lijst van immaterieel erfgoed. Het Brabantse worstenbroodje staat op de Inventaris Immaterieel Erfgoed. Wat betekent dat? En welke Brabantse tradities staan nog meer op deze inventaris? In een multiculturele samenleving kunnen tradities ook schuren. Wat doen wij met Zwarte Piet? Moeten wij die niet gaan beschermen?
Tradities hebben alles te maken met identiteit. Toen koningin Maxima enkele jaren geleden zei: ‘Dé Nederlander bestaat niet’, viel heel Nederland over haar heen. Ik ga in het tweede deel van mijn lezing kijken naar de tradities die tot onze Nederlandse identiteit horen. Als je toeristen in het buitenland ziet met een pak hagelslag, dan weet je dat het Nederlanders zijn. Hoe komt dat? Samen met u ga ik nadenken over: Welke tradities brengen de identiteit van uw gemeente tot uiting? Wat is het immaterieel erfgoed dat u wilt doorgeven aan de toekomst?
Iedere traditie heeft een historisch verhaal. Waarom hangen wij bijvoorbeeld de vlag uit als iemand geslaagd is? Gedurende mijn hele lezing vertel ik de achtergrondverhalen van tradities die wij allemaal kennen. Dat is een feest van herkenning.
Ineke Strouken was 32 jaar directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, later Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. In die functie was ze projectleider van grote projecten als Brieven aan de Toekomst (1998) en het Jaar van de Tradities (2009). Van 1998 tot en met 2011 was ze hoofdredacteur van het tijdschrift Traditie. Ineke Strouken stond aan de basis van het UNESCO Verdrag Immaterieel Erfgoed dat Nederland in 2012 ondertekende. Via boeken, artikelen en radio-uitzendingen vertelt ze over de (historische) achtergronden van onze tradities. Ze is bestuurslid van Brabants Heem en is portefeuillehouder immaterieel erfgoed en erfgoedtoerisme. Meer informatie: www.inekestrouken.nl.
U kunt mij bereiken via info@inekestrouken.nl
