Unieke brieven onthullen aangrijpend oorlogsverhaal

“Ik heb naar mijn beste weten geleefd, en ik hoop dat de Grote Rechter, als ik voor hem kom te staan, mij mijn begane fouten als mens wilt vergeven en rekening houdt met het feit dat ik geprobeerd heb om steeds van het leven te maken wat er van te maken viel.”

Deze aangrijpende woorden lezen we in de laatste brief die Dick Winterdijk op 27 juni 1944 vanuit de Polizeigefängnis in Haaren schrijft aan zijn geliefde Beppie Meier uit Vught. Hij weet dan welke straf hem boven het hoofd hangt: ter dood veroordeeld.

Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) heeft onlangs via een familielid het archief van deze 26-jarige piloot gekregen die zich als Engelandvaarder wilde inzetten om de strijd met de Duitse bezetter aan te gaan. De brieven tussen Dick en Beppie maken het aangrijpende liefdesverhaal bijna voelbaar. Daarom verschijnt op 4 september 2023 de eerste aflevering van een tweedelige podcast over zijn leven ‘Afscheidsbrieven uit de oorlog’. Dichter bij Dick Winterdijk kun je niet komen.

Engelandvaarder 

Jacob (roepnaam Dick) wordt geboren op 12 december 1918 in Den Haag en groeit op in Nederlands-Indië. Voor opleiding keert hij terug naar Nederland, waar hij na zijn studie piloot wordt bij de KLM. Als in de loop van 1939 de oorlogsdreiging voor Nederland sterk toeneemt, wordt Dick opgeroepen als vlieger bij de Marine Luchtvaartdienst. Bij zijn derde vluchtbombardement wordt zijn bommenwerper uit de lucht geschoten. We weten ook dat hij in Kamp Schoorl heeft gezeten, maar waarom weten we niet. Na zijn vrijlating gaat hij aan het werk bij Philips in Eindhoven en raakt betrokken bij het verzet. Wanneer hij probeert te ontkomen naar het Verenigd Koninkrijk wordt hij verraden en, samen met andere verzetsstrijders, gevangen genomen. Na het Oranjehotel in Scheveningen belandt hij in Kamp Haaren. Vanuit daar schrijft Dick met zijn kersverse verloofde, zijn Beppie. Over zijn leven in gevangenschap, maar ook over zijn liefde voor haar. Wat volgt is een briefwisseling vol hoop op een fijne toekomst samen, maar helaas met een tragisch einde.

Historicus en onderzoeker Paul Huismans van het BHIC werkt al meer dan 35 jaar in en tussen de archieven. Maar een dossier als dit heeft hij nog nooit eerder gezien: “Het is een Romeo en Julia-achtig verhaal, vol cliffhangers. Het is haast een film.” In december 2022 zocht een nichtje van Beppie Meier, Dicks verloofde met ons contact. Huismans: “Winterdijks ouders zaten tijdens de oorlog in Indië en hadden toen geen contact met hun zoon. Vermoedelijk is dit archief daarom bij de familie Meier terecht gekomen en later bij haar familie. Zij zocht nu een geschikte plek om de stukken onder te brengen.” Als eerste nam Huismans de brief door die Beppie Meier op 23 november 1945 schreef aan de ouders van Dick Winterdijk. Een zeer aangrijpende brief waarin Beppie zich introduceerde als de verloofde van hun zoon Dick, maar waar haar tegelijkertijd de zware opdracht wachtte om zijn ouders te vertellen dat hun zoon niet meer leefde…

“In zijn archief zit werkelijk van alles: correspondentie tussen Dick en Beppie, dagboeken, foto’s, persoonsbewijs, vliegbrevet. Ook de allerlaatste brief van Dick waarin hij Beppie laat weten welke straf hem boven het hoofd hangt. Dat maakt deze aanwinst en dus ook deze podcast zo bijzonder. Je hoort gewoon de stem van het archief”, aldus Huismans.

Échte verhalen van échte mensen

In deze podcast spreken studenten van de Koningstheateracademie en stemacteur Maxime van Loenhout de brieven van Dick, Beppie (en andere betrokkenen) in. En dat zorgt ervoor dat je als luisteraar, onder toeziend oog van reisleider Marilou Nillesen, direct getuige bent van échte verhalen van échte mensen. “Nu de werkelijke ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog steeds meer ontvallen, is het nog belangrijker dit verhaal door te vertellen – en daarmee de vrijheid door te geven. Vrijheid is zeker niet vanzelfsprekend, dat hebben we te danken aan mensen zoals Dick Winterdijk”, aldus podcastmaker Marilou Nillesen van het BHIC. Voor de podcast reist ze zelfs af naar Frankrijk op zoek naar een aanverwant van Dick.

‘Afscheidsbrieven uit de oorlog’ is vanaf 4 september 2023 luisteren via alle favoriete podcast apps en via www.bhic.nl/podcast. Aflevering 2 verschijnt op maandag 18 september 2023.

 

Foto boven: Portret J.S. (Dick) Winterdijk (collectie Marcel Winterdijk)

• Geposeerde foto Beppie Meier, collectie Els ten Brink
• Laatste brief van J.S. (Dick) Winterdijk vanuit de Polizeigefängnis Haaren, 27 juni 1944, collectie Els ten Brink, BHIC