Zichtbare voorouders

Begravingen onder heuvels vanaf de Neandertalers tot in de vroege middeleeuwen

Neanderthalers zijn de eerste mensen waarvan we weten dat ze hun overledenen begroeven. Ongeveer 60.000 jaar geleden gaven ze hen zelfs bloemen mee in het graf. Dat is sowieso uitzonderlijk want zolang mensen nog rondzwierven als jagers en verzamelaars waren er lange tijd nog geen vaste plekken voor hun dierbaren. We weten meer over begrafenis-praktijken vanaf het moment dat de jagers overgingen op landbouw en veeteelt. In West-Europa is dat ongeveer 7500 jaar geleden.

Wat als eerste opvalt is dat men de overledenen niet “kwijt” wilde, maar dicht in de buurt wilde houden. En ten tweede dat de plekken waar zij waren bijgezet echte markeringen in het landschap waren. Zo werden er heuvels op de begravingen opgeworpen. De constructie van het graf varieerde naar gelang tijd, regio en voorhanden materialen. In Noord-Nederland waren dat grote zwerfkeien, in Bretagne, Groot-Brittannië en Ierland door het opwerpen van tienduizenden stenen en elders door het opwerpen van zand- of kleilichamen. In de bronstijd werden de graven weer wat kleiner omdat crematies in zwang kwamen. In de ijzertijd komen rijke graven voor. De Romeinen zetten hun crematies vaak bij onder grafheuvels, maar zij kenden ook andere vormen zoals grafpijlers en sarcofagen. In de vijfde eeuw kwamen hier de lijkbegravingen weer terug onder grafheuvels. Met het begraven in kerken en kerkhoven verdwenen niet alleen de grafgiften maar ook de grafheuvels. De nieuwe christelijke tijd was aangebroken. En daarmee een heel ander omgaan met de voorouders.

Drs. Johan Hendriks (1954), studeerde MO-Geschiedenis (Tilburg) en Archeologie (Amsterdam), was werkzaam aan de lerarenopleiding in Tilburg, als gemeentelijk archeoloog van Dordrecht en als hoofd van het culturele erfgoed in de gemeente Breda. Hij publiceerde over archeologie en geschiedenis, was voorzitter van de Monumentenfederatie Noord-Brabant en de Monumentenprijs Noord-Brabant. Tegenwoordig verzorgt hij o.a. cursussen bij Hovo in Tilburg en Nijmegen, de volksuniversiteit in Geldrop en reizen naar archeologische locaties in binnen- en buitenland.

Kosten voor de lezing (powerpointpresentatie) bedragen € 150,-, exclusief reiskosten à € 0.20/km.

Spreker Johan Hendriks, bereikbaar via jpca.hendriks@ziggo.nl